Tên thuyền Việt Nam theo ngôn ngữ Ý (Italian)

Tiếng La-tinh thuộc họ ngôn ngữ Ấn-Âu ở vùng Latium, nay là thủ đô Italia (Ý). Theo đà phát triển của nhà nước Rôma, tiếng La-tinh truyền rộng khắp các nước bị đế quốc Rôma thống trị ở Trung và Tây Âu và cả ở vùng Tiểu Á, Xyri và Lưỡng Hà, trở thành cơ sở của những ngôn ngữ khác nhau ở các nước: tiếng Rumani, tiếng Mônđavia, tiếng Pháp, tiếng Espanha, tiếng Bồ Đào Nha, v.v…

Tiếng La-tinh từng là ngôn ngữ văn hóa của các nước Tây Âu thời trung cổ: nó không những được dùng trong giáo hội Thiên Chúa mà còn dùng cả trong khoa học, triết học và một phần trong văn học của các nước nói trên (Nguyễn Kim Thản. Lịch sử Ngôn ngữ họ tập I. NXB. ĐH THCN Hà Nội 1984.Tr.481)..

Theo ông Nguyễn Xuân Nhân, một số người Phương Tây sớm sang Phương Đông có ghé qua nước ta như:.

Năm 166 sau Công Nguyên, sứ giả La Mã (Italia), do Marco Aurelio Antonio (imperatore romano 161-180) sai đến, đi qua nước ta trên đường sang Trung Hoa.

Năm 266, lại có một thương nhân khác của La Mã tên là TS’in Lauen cũng đi qua Giao Chỉ lên tới Nam Kinh.

Đến khoảng năm 980 (Thế kỷ X có giáo sĩ người Chaldée thuộc giáo phái Nestorlanô có qua xứ Bắc rồi lên Trung Hoa.

Năm 1288, một người Italia là Marco Polo ở Trung Hoa 17 năm, làm quan cho nhà Nguyên, nhân dịp đi sứ Chiêm Thành (sau thuộc nước ta). Khi trở về, ông viết sách Đông Phương Kiến Văn Lục, nói về cái mỹ lệ phồn vinh của Châu Á, có phần viết về đất nước ta.

Tới thế kỷ XVI, Bồ Đào Nha là nước theo đạo Thiên Chúa giàu mạnh ở Âu Châu đã chiếm được nhiều đất đai ở Phương Đông, lập nên một dãy thương điếm từ Âu sang Á (từ Lisbonne thủ đô Bồ đến Nagasaki, phía nam Nhật Bản).

Năm 1555, người Bồ lại thuê được đất Áo Môn (Macao) của Trung Hoa để làm trung tâm thương mại ở Viễn Đông. Cho nên, người Phương Tây nối tiếp đến nước ta buôn bán và truyền giáo, buổi đầu phần lớn là người Bồ từ Macao hay từ Malacca tới. Từ đây, ta mới biết đến quá trình truyền đạo Thiên Chúa và La-tinh hóa tiếng Việt ở nước ta.
Chữ viết của các nước theo dòng ngôn ngữ Rôman đều dựa theo bộ chữ cái của tiếng La-tinh đã được chuẩn hóa mà thêm bớt ít nhiều, thêm dấu giọng cho phù hợp với tiếng nói của dân tộc mình. Ở Phương Tây thuở xưa và ở nước ta về sau đều làm như vậy. Ngoại trừ thời cổ từ sau Công Nguyên cho đến hết thế kỷ thứ XV như đã nói trên, hiện nay, nhờ cố gắng sưu tầm của các nhà nghiên cứu trong nước và nước ngoài, chúng ta mới biết việc La-tinh hóa tiếng Việt và sáng chế ra chữ quốc ngữ được khởi đầu từ thế kỷ XVI trở về sau.
Các địa danh nước ta đã được người Bồ La-tinh hóa thời kỳ đầu vào khoảng năm 1515 như: Cocincina, Cauchy, Cauchy China, Cachao, Cacciam.

(Nguyễn Xuân Nhân, http://hocday.com/t-bnh-nh-trong-tin-trnh-lch-s-ch-quc-ng-ths-nguyn-vn-biu.html?page=6)

Kể từ năm 1615, những giáo sĩ Thiên Chúa giáo đầu tiên đặt chân đến Việt Nam gồm có: các Linh mục (LM) Francesco Buzomi, Christoforo Borri (người Ý), Jaspar D’Amaral, Pedro Marques, Francesco de Pina (người Bồ), các  Thầy Antonio Dias (người Bồ), Joseph và Paulus Saito (người Nhật)… Ngoài những giáo sĩ kể trên có thể có sự tham dự của một số gíáo dân Việt Nam đã hình thành hệ thống phiên âm chữ Việt theo mẫu tự La-tinh vào thời đó.

Mãi đến gần 10 năm sau ngày LM.Buzomi đến Việt Nam, LM.Alexandre de Rhodes (Đắc Lộ) mới đến Việt Nam vào tháng 12-1624. Khởi đầu, ông ta phải học chữ Việt, tiếng Việt với LM.Francesco de Pina và một thiếu niên người Việt mà ông đặt tên là Raphael Rhodes. Khi Đắc Lộ đến Việt Nam thì đã có hệ thống chữ Việt được phiên âm ra mẫu tự La-tinh rồi.

Alexandre de Rhodes biên soạn từ điển sau khi ông ở Việt Nam 12 năm. Đó là cuốn từ điển Việt – Bồ – La (Tiếng Việt – Bồ Đào Nha – Latin) với tên Latin là Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum, in tại Roma vào năm 1651. lúc đó Alexandre đang ở châu Âu.

Từ điển Việt-Bồ-La với 8000 mục từ, trong đó có các mục Thuyền, Tàu, nhưng (thiếu) các mục Bè, Ghe, Xuồng...

Các Ông Thanh-Lãng, Hoàng-Xuân-Việt, Đỗ-Quang-Chính đã dịch ra Việt-ngữ, đặt tên sách là Từ Điển An Nam - Lusitan - La Tinh

Tên La-tinh như Tumkino, Tonqueen chỉ Bắc Bộ, Annam chỉ Trung Bộ Việt Nam ngày nay...

Bản đồ thế giới năm 1448 của Andreas Walsperger (Italia)

Thế giới cổ vẽ trên một chiếc đĩa dễ vỡ vào năm 1450 của linh mục Fra Mauro từ Venice.

Hình thuyền Đông Á hoạt động bên Ấn Độ Dương

  Cố đạo ngồi thuyền.

Dưới đây là một số hình vẽ ghe thuyền Việt Nam trích từ trang www.cherini.eu/ Pagine dedicate alla Marina Militare e Mercantile ed alla marineria etnica e storica

(Pages dedicated to the Navy and Merchant Marine and to the ethnic and historical navy).